Tylko Beatrycze - Teodor Parnicki

 

Wydawnictwo Noir sur Blanc, Moja ocena 6/6
Wyjątkowa ksiażka czytana na raty. Tylko Beatrycze to jedno z najwybitniejszych dzieł w historii polskiej literatury, a zarazem jeden z najwspanialszych przykładów powieści historycznej. Wielu krytyków twierdzi, iż nie jest to powieść. Brak w niej bowiem typowej narracji. Ja jednak nadal będę ją nazywać powieścią, z którą zmierzyłam się po raz pierwszy. Było to nie lada wyzwanie intelektualne. Było warto.
Powieść jest nie tylko zapisem fascynujących wydarzeń tamtej epoki, ale również głęboką refleksją nad historią, teologią, filozofią i naturą ludzkiej obsesji.
Teodor Parnicki zabiera czytelnika w podróż do średniowiecza. Autor wyraźnie odrzuca stereotypowe, znane nam do tej pory, postrzeganie tego okresu jako epoki ciemności i zabobonu. Tę epokę pisarz ukazuje jako czas intelektualnych poszukiwań, filozoficznych dylematów i głębokich rozważań teologicznych. Akcja powieści na pozór skupiaja się na śledztwie dotyczącym tajemniczego spalenia mnichów. Jednak fabuła szybko przekształca się w wielką psychoanalizę, w której centralnym punktem staje się postać Stanisława, diakona uwikłanego w obsesję dotyczącą czeskiej księżniczki – tajemniczej Beatrycze.
Dialogi między papieżem Janem XXII a Stanisławem są rdzeniem powieści. Ich rozmowy to intelektualne starcia, w których Parnicki łączy kwestie teologiczne, filozoficzne i psychologiczne. Jest to pojedynek idei, w którym autor stawia fundamentalne pytania o naturę Boga, ludzką wolność, przeznaczenie i grzech. Pisarz unika łatwych odpowiedzi. Zamiast tego wciąga czytelnika w głąb labiryntu dylematów, w których nie ma miejsca na jednoznaczne oceny.
Pisarz ciekawie ukazuje, jak historia prywatnych uczuć Stanisława łączy się z wielką historią. W osobie Beatrycze splatają się wątki historyczne, romantyczne i tragiczne. Mamy do czynienia z postacią, która w literaturze jest niczym zagadka, nieuchwytna, jak sen, marzenie. Poza tym jest to postać, której tragiczne i pełne nieoczekiwanych zwrotów akcji życie, stanowi istotny element historycznej układanki.
Książka ukazuje niezwykłą dbałość Parnickiego o detale historyczne, jak i głęboką znajomość średniowiecznych realiów.
Forma powieści przypomina misternie tkaną sieć, w której poszczególne wątki i obsesje splatają się ze sobą. Nic więcej na ten temat nie napisze. Są takie książki, powieści, o których nie da się zbyt wiele napisać. Tylko Beatrycze należy do takich lektur.
Jest to książka, która nie tylko angażuje umysł, ale także pozostawia trwały ślad w sercu. Lektura zmusza do myślenia, do zastanawiania się nad tym, czym jest historia, jak widzimy przeszłość i jak nasze osobiste obsesje, wybory i uczucia mogą się splatać z wielką historią. Parnicki udowadnia, że literatura historyczna nie musi być jedynie zapisem wydarzeń – może być także wielką filozoficzną i psychologiczną refleksją nad kondycją człowieka.
To książka bardzo wymagająca, nie dla wszystkich. Warto się jednak z nią zmierzyć. Warto podjąć to wyzwanie. To lektura dla wszystkich, którzy pragną zanurzyć się w nieprzeciętnej powieści, pełnej intelektualnych wyzwań, emocji. Tylko Beatrycze jest absolutnym arcydziełem. To książka, która powinna zagościć na półce każdego, kto ceni literaturę wymagającą, ale równocześnie dającą prawdziwą satysfakcję z lektury.