Par Lagerkvist...rocznica urodzin noblisty...

Dzisiaj przypada rocznica urodzin tego nieżyjącego już niestety szwedzkiego pisarza. Zbiega się ona z wydaniem jego dzieł przez Wydawnictwo Promic.

Pär Lagerkvist urodził się w 1891r. w Vaxjo, mieście znajdującym się w szwedzkiej krainie Smalandia. Był synem miejscowego urzędnika kolejowego Andersa Johana Lagerkvista i Johanny Blad. Wychowanie w surowej religijnej atmosferze domu rodzinnego miało wpływ na całą jego późniejszą twórczość.
Pierwszy kryzys światopoglądowy Pär Lagerkvist przeżył w gimnazjum w wyniku zderzenia tradycyjnych poglądów religijnych z ewolucjonistyczną teorią Darwina. W latach 1910–1912 studiował na Uniwersytecie w Uppsali. przedmioty związane ze sztuką i literaturą, po czym nie skończywszy studiów w 1913r. przeniósł się do Paryża, gdzie zapoznał się ze współczesnymi prądami modernistycznymi.
Czas I wojny światowej spędził w Danii, gdzie poznał i pojął za żonę w 1918r. Karen Sørensen. Małżeństwo to jednak nie było pomyślne i związek zakończył się rozwodem w 1925r.
Okrucieństwa wojny znalazły odbicie w twórczości Lagerkvista w postaci pierwszego szwedzkiego ekspresjonistycznego tomu wierszy Trwoga ( Ångest, 1916r.), który był znaczącym sukcesem literackim. W latach 20. Lagerkvist podróżował po Francji i Włoszech, by po 1930r. osiąść na Lidingo – wyspie w pobliżu Sztokholmu. W 1925r. związał się z Elaine Luella Hallberg, która była inspiracją dla jego poezji miłosnej z tomu Hjärtats sånger, 1926r. (Pieśni serca). Lata 20. zaowocowały jednym z najważniejszych utworów Lagerkvista Gościem w rzeczywistości (szw. Gäst hos verkligheten, 1925r.), w którym przedstawił on, korzystając z własnych doświadczeń życiowych, przeżywającego kryzys religijny i światopoglądowy młodego człowieka.
W latach 30.najważniejszym utworem Lagerkvista był Kat (szw. Bödeln, 1933r.), będący parabolą potępiającą faszyzm i ustroje dyktatorskie. Po wydaniu tego utworu Lagerkvist osiągnął pozycję jednego z najważniejszych literatów szwedzkich, co zaowocowało w  latach 40. różnymi znakami społecznego uznania. W 1940r. został on członkiem Akademii Szwedzkiej, a w 1941r. otrzymał doktorat honoris causa w Goteborgu. 
Wreszcie w 1951r. otrzymał Nagrodę Nobla za artystyczną świeżość i prawdziwą niezależność myśli, przy pomocy których usiłował w swojej poezji znaleźć odpowiedzi na odwieczne stojące przed ludzkością pytania.
W późniejszym okresie Lagerkvist skłaniał się ku prozie przesyconej wątkami biblijnymi, które stanowiły punkt wyjścia do stawiania egzystencjalnych pytań. Na przykład, w okrzykniętej przez Andre Gide'a arcydziełem, powieści Barabasz (szw. Barabbas, 1950r.) ukazał on uniewinnionego przez Poncjusza Piłata Barabasza, który od tego aktu zadaje sobie wciąż pytanie, dlaczego to on został uniewinniony i usiłuje bez sukcesu znaleźć znaczenie w swoim życiu (na podstawie tej powieści powstał film Barabasz w reżyserii Richarda Fleishera z Antonym Quinnem w roli głównej). Podobne problemy poruszają też Sybilla (szw. Sibyllan, 1956r.), Śmierć Ahasvera (szw. Ahasverus dōd, 1960r.) czy Pielgrzym na morzu (szw. Pilgrim på havet, 1964r.).
Jako dramaturg Lagerkvist wykazywał się dużą wszechstronnością. Pisał zaprojektowane w eseju programowym Teatr (szw. Teater, 1918r.) sztuki wzorowane na późnych sztukach Strinfberga – Den svåra stunden, 1918r. (Trudna godzina), ale także uprawiał teatr realistyczny – Han som fick leva om sitt liv, 1928r. (Ten, który wciąż przeżywał swe życie).

Twórczość (wybór)

• Människor, 1912 (Ludzie)
• Ordkonst och bildkonst, 1913 (Sztuka słowa i sztuka obrazu)
• Motiv, 1914 (Motywy)
• Järn och människor, 1915 (Żelazo i ludzie)
• Trwoga, 1992 (szw. Ångest, 1916)
• Den sista människan, 1917 (Ostatni człowiek)
• Teater, 1918 (Teatr)
• Den svåra stunden, 1918 (Trudna godzina)
• Kaos, 1919 (Chaos)
• Wieczny uśmiech, fgm. 1992 (szw. Det eviga leendet, 1920) – zbiór opowiadań
• Den lyckliges väg, 1921 (Droga szczęśliwego człowieka)
• Onda sagor, 1924 (Złe baśnie)
• Ojciec i ja, 1992 (szw. Far och jag, 1924),
• Gość w rzeczywistości, 1986 (szw. Gäst hos verkligheten, 1925)
• Hjärtats sånger, 1926 (Pieśni serca)
• Zwyciężone życie, 1992 (szw. Det beregrade livet, 1927)
• Han som fick leva om sitt liv, 1928 (Ten, który wciąż przeżywał swe życie)
• Vid lägereld, 1932 (Przy ognisku)
• Konungen, 1932 (Król)
• Kat, 1972 (szw. Bödeln, 1933)
• Zaciśnięta pięść, 1992 (szw. Den knutna näven, 1934)
• Raj, 1992 (szw. Paradiset, 1935)
• Mannen utan själ, 1936 (Człowiek bez duszy)
• Wyzwolony człowiek, 1992 (szw. Den befriade människan, 1939)
• Sång och strid, 1940 (Pieśń i walka)
• Karzeł, 1972 (szw. Dvärgen, 1944)
• De vises sten, 1947 (Kamień mądrości)
• Låt människan leva, 1949 (Dajcie ludziom żyć)
• Barabasz, 1956 (szw. Barabbas, 1950)
• Sybilla, 1986 (szw. Sibyllan, 1956)
• Śmierć Ahasvera, 1986 (szw. Ahasverus död, 1960)
• Pielgrzym na morzu, 1986 (szw. Pilgrim på havet, 1962)
• Det heliga landet, 1965 (Ziemia Święta)
• Mariamne, 1972 (szw. Mariamne, 1967)
• Antecknat, (wybór) 1992 (szw. Antecknat, 1977).

Na dniach w sprzedaży ukażą się następujęce książki tego autora:

Jedna z trzech znakomitych i poruszających opowieści składających się na cykl „Zło” pióra szwedzkiego noblisty. 

Zamierzchły świat dworski przedstawiony z wypaczonej perspektywy tytułowego bohatera, karła, istoty na wskroś wyalienowanej, będącej symbolem zła. Mimo rozbudowanego drugiego planu to właśnie zło zdaje się być głównym tematem utworu, przede wszystkim w kontekście tragedii wojny, odciskającej swe piętno na duszy człowieka. Według Lagerkvista stanowi ono nierozerwalną część ludzkiej natury; z jednej strony przeraża swoją siłą, z drugiej jest zjawiskiem, które pociąga.

 

 Pisarz przenosi czytelnika w odległe, mroczne czasy średniowiecza, snując opowieść o człowieku zajmującym się dość specyficzną profesją. Kat - z jednej strony wywołujący wśród pospólstwa lęk i zabobony, z drugiej cieszący się powszechnym poważaniem. Te skrajne uczucia wynikały z przekonania, że ktoś taki może rzucić na człowieka klątwę, po której umiera się pod katowskim toporem. Druga część tekstu bliższa jest czasom współczesnym. Bohater pozostaje ten sam, zmieniają się realia. Akcja rozgrywa się tuż przed II wojną światową, kiedy ideologia faszystowska zyskuje coraz większą popularność.

 

 Miłość i nienawiść Heroda do Mariamne – historia osnuta wokół relacji łączącej te legendarne postaci - to przepiękna, uniwersalna przypowieść o odwiecznej walce dobra ze złem, która niestety, nie kończy się happy endem. Dzięki prostemu, oszczędnemu stylowi, Lagerkvistowi udało się odbrązowić postać Heroda, uczynić go bardziej ludzkim. Bezgraniczne okrucieństwo, przypisywane zazwyczaj autorowi, przestaje być pomnikowe, a przez to przeraża jeszcze bardziej. Opowieść promieniująca mądrością wynikającą z doświadczeń życiowych.

Bardzo jestem ciekawa prozy Lagerkvista.

Wiadomości i zdjęcie z wikipedii.