Dzieje Polski średniowiecznej - R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski

Wydawnictwo Universitas, Okładka miękka, 907 s., Moja ocena 6-/6

Po recenzji Ludzi średniowiecza, okazało się, że sporo osób interesuje się tą epoką. W związku z tym chciałabym wam polecić wspaniałą pozycję, z którą miałam okazję zapoznać się jakiś czas temu. 

Mimo, że książka ta została napisana w dwóch tomach w 1926r. to nic nie straciła na swojej aktualności. Przez wiele lat nie była wznawiana i w wielu bibliotekach nie była dostępna. Dopiero pod koniec ub. roku Wydawnictwo Universitas zebrało oba tomy w jeden i wydało fantastyczną pozycję, która obowiązkowo powinna się znależć na półce każdego miłośnika historii, ale także na półce każdego Polaka.

Dzieje Polski średniowiecznej« Romana Grodeckiego, Stanisława Zachorowskiego i Jana Dąbrowskiego stanowią w polskiej historiografii dzieło klasyczne, (…) nie traci z upływem lat ani walorów naukowych, wyrażających się we wciąż żywej aktualności zawartych w niej tez i wniosków, ani wartości literackich. Jest szczegółowym, podręcznikowym wykładem napisanym przez trzech wybitnych uczonych (…). Tak we wstępie przekonuje nas wydawca. I ja się z tym w zupełności zgadzam.

Wiele osób może zniechęcić spora objętość książki (ponad 900 s.), autorstwo trzech wybitnych historyków oraz okładka, która chociaż moim zdaniem idealnie pasuje do treści, to jednak dla przeciętnego czytelnika może zbytnio kojarzyć się z podręcznikami do historii ze szkolnej ławy. Ale to wszystko to pozory. Jeżeli sięgniecie po Dzieje Polski średniowiecznej i zatopicie się w lekturze, a przy tym lubicie historię, przeżyjecie prawdziwą przygodę. Jeżeli nawet nie jesteście fanami historii, także dacie się uwieść Grodeckiemu, Zachorowskiemu i Dąbrowskiemu.

Materiał zebrany przez autorów obejmuje okres od Polski pogańskiej, poprzez kształtowanie się państwa polskiego, okres dzielnicowy, bardzo burzliwą historię wieku XIII i rządy Władysława Łokietka, odbudowę państwa przez Kazimierza Wielkiego, okres bezkrólewia, panowanie Jagiellonów, aż po rok 1506.

Sporo materiału, fakt, ale jest on tak zaserwowany, że lektura i przedzieranie się przez gąszcze naszej skomplikowanej skądinąd historii jest nie tylko przyjemnością, ale wręcz fascynującą przygodą.

Mimo iż podręcznik liczy prawie 90 lat, absolutnie nie jest anachroniczny. Autorzy skupili się przede wszystkim na dziejach politycznych i to one stanowią trzon ich pracy, ale materiał zawarty w książce absolutnie nie nudzi, wręcz przeciwnie. Dodatkowym atutem jest język, barwny, wręcz "trójwymiarowy". Tak, tak właśnie bym go nazwała. Czytając kolejne rozdziały mamy wrażenie czytania wspaniałej opowieści o historii naszego kraju, uczestniczenia w wielkich wydarzeniach.

Ale trzeba pamiętać, że nie jest to bajka, jest to podręcznik akademicki i biblia dla osób pasjonujących się historią. Wszystkie więc fakty, mimo barwnego języka, podane są rzetelnie, informacje poparte bogatą bibliografią, indeksem, przypisami. Co dla mnie szczególnie ważne, przypisy znajdują się u doły strony, nie trzeba więc szukać na końcu książki, co zawsze (przynajmniej dla mnie) jest sporym utrudnieniem i często zniechęca mnie do korzystania z przypisów.

Jeżeli któryś z autorów prezentował na jakikolwiek temat pogląd odbiegający od obowiązującego w okresie, gdy książka powstawała, jest on rzetelnie wytłumaczony.

Cenne są także przypisy od wydawcy, także znajdujące się u dołu strony.

W wielu rozdziałach znajdziemy bardzo ciekawe teorie, wnioski i interpretacje faktów, które na pewną mogą zainspirować współczesnych czytelników do samodzielnego analizowania i myślenia.

Książka ta nie jest na pewno tylko i wyłącznie zwykłym podręcznikiem. Autorzy prowadzą pewnego rodzaju dyskusję, dialog z czytelnikiem i podają rożne możliwości interpretacji dziejów, które możemy przyjąć, lub nie, ale na pewno nie możemy wobec nich pozostać obojętnymi.

Wszystkie części książki stoją na bardzo wysokim poziomie pod względem zawartych w nich treści. Nowe ustalenia, które nie zgadzają się z tymi prezentowanymi przez autorów, zaznacza w przypisach profesor Wyrozumski. I to jest kolejna istotna rekomendacja poziomu książki.

Minusem natomiast jest miękka okładka. Przy ponad 900 s. i fakcie, że takiej pozycji nie czyta się na raz, książka szybko może ulec zniszczeniu. Moim zdaniem powinna być wydana w sztywnej oprawie i najlepiej szyta. Wiem, podniosłoby to cenę książki, ale jest to pozycja z typu tych, które kupuje się raz w życiu, klasyka, i w związku z tym warto, żeby doskonale prezentowała się na półce, a jednocześnie była wygodna w uzytkowaniu.

Drobnym minusem jest także zbyt mała zawartość (jak na mój gust) problematyki gospodarczej, kulturalne i społecznej naszego państwa w okresie średniowiecza, ale to można nadrobić sięgając po inne pozycje.  

Książkę warto, a nawet trzeba kupić i przeczytać. Mamy wreszcie możliwość zapoznania się z pozycją, która przez wiele lat była niedostępna, a która należy do klasyki polskiej historiografii. W trakcie moich studiów, słyszeliśmy o niej (czule nazywanej "trojaczkami":), ale tylko słyszeliśmy, ponieważ była nie do zdobycia. A to ważna książka,  wpływała ona na sposób myślenia wielu pokoleń i wielu znanych historyków, pisarzy. Np. Paweł Jasienica, pisząc swoje dzieła, w dużej mierze z Dziejów Polski średniowiecznej czerpał swoją wiedzę.

Jest to więc pozycja, która w kręgach historyków, archeologów, historiografów jest biblią – mitem. Gorąco zachęcam do lektury.