Greckie odkrycia archeologiczne cz. 2.

Tabliczka z Iklainy.

Wracam do mojego konika, czyli archeologii:). Pismo to jedno z najwspanialszych odkryć i zdobyczy ludzkości. Kiedyś uważane było za magiczne i święte. Jego najstarszy europejski przykład przetrwał tylko dlatego, że relikty, w których się znalazł, spłonęły, a delikatna glina ze znakami została utrwalona na wieki. Czyli będzie o najstarszym piśmie w Europie, tzn. tabliczce z Iklainy. Odkrycia dokonano kilka miesięcy temu, ale dopiero  niedawno znaleziska z terenu wykopalisk zostały gruntownie przebadane, a wyniki badań opublikowane. Tytuł greckiej pracy informującej o odkryciu: Στην Ίκλαινα της Μεσσηνίας βρέθηκε η αρχαιότερη πινακίδα, 3.500 χρόνων, με αποκρυπτογραφημένο κείμενο στην Ευρώπ.

Prace na terenie Iklainy prowadzone są od kilku lat pod auspicjami Athens Archeological Society, University of Mossouri at St. Louis, a kierownikiem projektu jest Professor Michael Cosmopoulos. Naukowcy odsłonili tu ruiny wspaniałego kompleksu pałacowego z epoki mykeńskiej (lata 1650-1150 p.n.e.). 

Relikty pałacu z epoki mykeńskiej.

Pałac wewnątrz.

Okres mykeński to owiany legendą czas herosów, bohaterskich czynów Heraklesa, wyprawy Argonautów i wojny trojańskiej. Ale Mykeńczycy wsławili się nie tylko jako nieustraszeni wojownicy, łupiący bogate miasta Azji. Elita władzy stworzyła skomplikowany system eksploatacji ludności zależnej, zwany pałacowym, który mógł działać tylko dzięki biurokracji posługującej się pismem. Zespół naukowców, na czele którego stoi Michael B. Cosmopoulos, profesor archeologii i historii starożytnej Grecji z University of Missouri w St. Louis, odsłonił w Iklainie mury wzniesione z potężnych, surowo obrobionych wapiennych głazów. Szczeliny między nimi mykeńscy budowniczowie uzupełnili mniejszymi kamieniami. Niektóre mury są ozdobione przepięknymi freskami: można na nich dostrzec damy dworu i okręty na morzu, między którymi skaczą delfiny. Uwagę badaczy zwrócił przemyślny system odwadniający składający się z glinianych rur, znacznie wyprzedzający swą epokę. Odkrycia świadczą, że w Iklainie (nazwa współczesna) powstało znaczące państewko epoki mykeńskiej.

Gliniana tabliczka odnaleziona w Iklainie (Iκλαινα) jest jednak najważniejszym odkryciem archeologów tam pracujących. Zawiera ona bowiem najstarszą inskrypcję w Europie, czyli jest to najstarszy dający się odczytać dokument na kontynencie europejskim. Naukowcy byli zdumieni, gdyż w ogóle nie spodziewali się takiego znaleziska. Nie znano żadnych tabliczek z tak wczesnego okresu, te z wieków późniejszych pochodzą tylko z wielkich ośrodków cywilizacji mykeńskiej, takich jak Knossos na Krecie, Pylos, Mykeny i Tiryns w Argolidzie czy Teby i Gla w Beocji. Dokument sporządzony został w piśmie linearnym B, którym posługiwali się Grecy około 3,5 tys. lat temu. Tabliczka przetrwała do naszych czasów tylko dlatego, że przypadkowy pożar wypalił glinę, z której została uformowana. Została zapisana przez skrybę pomiędzy 1450 a 1350 r. p.n.e. sylabicznym pismem mykeńskim. Pismo mykeńskie, tzw. pismo linearne B, odczytane w 1953 r. przez Michaela Ventrisa (Polaka z pochodzenia) i Johna Chadwicka, służyło Grekom do prowadzenia administracji w ośrodkach pałacowych. Najważniejszym z nich były Mykeny, którymi władał potężny władca Agamemnon, opisany w Iliadzie Homera. Mykeńczycy pismem nie spisywali poezji czy hymnów religijnych. Pismo służyło tylko biurokracji. Dzięki niej mógł powstać system gospodarki pałacowej. Zespoły skrybów sporządzały szczegółowe spisy działek i ciążących na nich powinności, ludzi, danin, wytworów rzemieślniczych i rolnych. Dzieki temu wiemy obecnie, że np. w Pylos było 400 kowali, którzy otrzymywali surowiec od funkcjonariuszy królewskich i dostarczali im gotowe produkty, że zgromadzono na zimę tyle a tyle pożywienia etc. Władca z glinianych tabliczek nosi tytuł wanax (w Iliadzie i Odysei ten tytuł występuje jako anax). Towarzyszyli mu hequetai (ci, którzy idą za królem) – być może elitarni wojownicy walczący z rydwanów. Użytkownicy działek i rzemieślnicy tworzyli jedną kategorię – telestai – ludzi zobowiązanych do rozmaitych służb wobec pałacu. Dla kompleksów pałacowych harowali także niewolnicy. To wszystko wiemy z dzieł Homera, a potwierdzają to właśnie zapiski w piśmie linearnym B.

Pismo linearne B.

Fundamenty domów skrybów odnalezione w Iklainie.

Archeologów bardzo ucieszyło, ale i zaskoczyło odnalezienie tabliczki w Iklainie. - Nie powinno jej tam być - mówi kierownik wykopalisk. Przede wszystkim, nie znajdowano dotąd tak starych tabliczek. Poza tym tabliczki odkrywano w głównych ośrodkach pałacowych - wyjaśnia. Mimo że w Iklainie znajdował się pałac, to pełnił on jedynie funkcję satelicką w stosunku do ośrodka w Pylos, siedziby innego bohatera Iliady - Nestora. Odkrycie ma kapitalne znaczenie, świadczy, że Mykeńczycy posługiwali się pismem wcześniej, niż do tej pory zakładano, urzędnicy i skrybowie zaś działali także w mniejszych ośrodkach. To jedna z rzadkich okazji, kiedy archeologia natrafia na starożytne teksty i na greckie mity, powiedział zadowolony prof. Cosmopoulos.

Tabliczka ma wymiary 2,5 na 4 cm. Inskrypcja zawiera czasownik dotyczący produkcji rzemieślniczej. Na rewersie znajduje się lista imion i liczby. Zazwyczaj tego typu tabliczki suszono na słońcu, tę ktoś wyrzucił do śmieci, które następnie spalił. Ogień utwardził glinę, dzięki czemu przedmiot zachował się do naszych czasów.

Przed dokonaniem odkrycia w Iklainie sądzono, że najstarsze są tabliczki z pismem linearnym B pochodzące z Myken. 

Tabliczki z pismem linearnym B z Myken.

Samo pismo linearne B zawiera około 90 znaków: sylabicznych (samogłoski i sylaby otwarte) i niewielką liczbę ideogramów. Gliniane tabliczki pokryte inskrypcjami w tym piśmie znaleziono w Knossos około 4360 tablic (nie licząc tych zawierających pismo linearne A); Pylos: 1087 tablic Tebach: 99 tablic + 238 opublikowanych w 2002 (L. Godart and A. Sacconi, 2002), Mykenach: 73 tablic; Tirynsie :27tablic

Choć tabliczki z Iklainy są najstarszymi przykładami pisma w Europie, to jednak inne przykłady pisma są starsze. Zapiski z Chin, Mezopotamii i Egiptu pochodzą okresu około 3000 lat p.n.e.

Tabliczka z pismem linearnym B z Pylos.

Źródło: nationalgeographic.com, gazeta.pl, umsl.edu