Siedem dalekich rejsów- Leopold Tyrmand

Oprawa twarda, Wydawnictwo MG  192 s., Moja ocena 6/6 

Powieść skrojona po mistrzowsku. Wartka, choć kameralna akcja, błyskotliwe dialogi, barwne niejednoznaczne postacie. A wszystko rozgrywa się na tle malowniczego portowego miasteczka, Darłowa, zanurzonego w powojennej atmosferze niepewności i strachu w obliczu nowej władzy, likwidującej krok po kroku prywatną własność. W centrum zaś dwoje bohaterów przypadkowo zainteresowanych tym samym zaginionym dziełem sztuki: tryptykiem Eryka Pomorskiego.

Ona – historyk sztuki z Warszawy, on – człowiek bez imienia, zwany Nowakiem, właściwie znikąd, dziennikarz, myślący o ucieczce z komunistycznego kraju i potajemnym wywiezieniu obrazu. Miłość komplikuje wszystko, tym bardziej, że chwilami można odnieść wrażenie, iż cicha zawzięta rywalizacja między zakochanymi zniweczy ledwo rodzące się uczucie. Tyrmand stworzył bohaterów, których przeżycia budzą u czytelników rosnące z kartki na kartkę pragnienie – aby im się powiodło, aby potrafili przełamać wszelkie bariery, a kapryśny los nie pokrzyżował ich planów…

To moje drugie zetkniecie z Tyrmandem. Kilka lat temu przeczytałam kultowy kryminał Zły. Książka Siedem dalekich rejsów jest bardzo podobna do Złego jeżeli chodzi o klimat. Mistrzowsko odmalowane szczegóły, łącznie z detalami ubioru bohaterów, emocje, wygląd budynku, rozmowy między bohaterami o z pozoru nieistotnych sprawach- to wszystko tworzy bardzo specyficzny klimat. Jest to klimat Tyrmanda i powojennej Polski, którą możemy zobaczyć już tylko w filmach sprzed kilkudziesięciu lat, albo zanurzyć się w niej u Leopolda Tyrmanda. Gdy poznajemy głównych bohaterów Siedmiu dalekich rejsów mamy wrażenie, że idziemy obok nich uliczką z dworca w Darłówku do Rynku. Dwójka głównych bohaterów to Ewa  –  piękna, 24-letnia historyk sztuki, typ nowoczesnej, niezależnej kobiety i Nowak – tajemniczy mężczyzna z nieznaną kartą życiorysu, błyskotliwy i ujmujący są bezpośredniością, nawiązują bliższą znajomość. Oboje zatrzymują się w darłowskim hotelu- motelu. Oboje są sobą zafascynowani, mamy wrażenie, że z każdą przeprowadzoną rozmową, ba z każdym wypowiedzianym zdaniem, z każdym gestem- coraz bardziej się sobą interesują. Wzajemna fascynacja szybko przeradza się w zauroczenie, a miedzy bohaterami toczy się specyficzna gra. Ewa ma narzeczonego i nie chce go zdradzić. Z drugiej jednak strony jest wyraźnie zainteresowana dopiero co poznanym adoratorem.Nowak angażuje się w uczucie do Ewy tak bardzo, że na dalszy plan zepchnięte zostają jego plany dot. szybkiego wzbogacenia się na handlu przemytniczym, a przecież po to przyjechał po sezonie do Darłowa. Ostatecznie zrządzenie losu – przypadkowo odnowiona kontuzja kolana uniemożliwia mu i jedno i drugie. Ewa wyjeżdża bez pożegnania, przekornie zostawiając mężczyznę z myślami z rozbudzoną żądzą. Ewa zostawia Nowaka także z niedomówieniami, pełnego namiętności i pożądania. Statek duńskiego armatora, którym Nowak miał przetransportować cenny tryptyk Eryka Pomorskiego, opuszcza port bez niego. 

Co najbardziej podobało mi się u Tyrmanda?  Przede wszystkim język- prosty, ale przemawiający do czytelnika. Czytając Siedem dalekich rejsów miałam wrażenie, że stoję obok i obserwuje akcję. Czułam się, jakbym cofnęło się o kilkadziesiąt lat do powojennego Darłowa. Język, jaki posługuje się Tyrmand jest prosty, ale jego opisy i dialogi dają więcej niż wiele współczesnych książek- dają prostą rozkosz czytania. Już zapomniałam, ze można tak po prostu czytać powieść, w której niewiele się dzieje, a jednak jest wciągająca, trzyma w napięciu. Majstersztyk pisarski i rozkosz czytelnicza w jednym. 

Na koniec, żeby zachęcić do przeczytania Siedmiu dalekich rejsów, powtórzę za autorem, który zapytany, dlaczego wydaje tą powieść, odpowiedział:  Dlaczego ją wydaję … ? Wydała mi się zabawna. Powód tak dobry, jak każdy inny.

Na prawdę warto sięgnąć po prozę Leopolda Tyrmanda, gorąco zachęcam.

 Leopold Tyrmand ur. się 16 maja 1920 roku w Warszawie, w drobnomieszczańskiej żydowskiej rodzinie. Po skończeniu szkoły, w 1938 roku, wyjechał do Paryża studiować architekturę, w czym jednak przeszkodził mu wybuch II wojny światowej, który zastał go na wakacjach w Warszawie. Po ucieczce do Wilna, które i tak niedługo potem zajęte zostało przez Armię Czerwoną, w roku 1940 podjął się pierwszej poważnej pracy pisarskiej w polskojęzycznej „Prawdzie komsomolskiej”, gdzie pisywał codzienne felietony i zajmował się tematyką sportową (m.in. boksem).Po wojnie, po krótkim przebłysku prawdziwej popularności, w czasie którego publikował artykuły w m.in. „Przekroju” i „Tygodniku powszechnym”, został uznany przez cenzurę za pisarza ‘niepolitycznego’, a jego dzieła zostały objęte nieoficjalnym zakazem publikacji. Bezczynność w latach 1953 – 1955, przerywaną pisaniem słynnego „Dziennika 1954” skończyła się wraz z opublikowaniem pierwszej powieści, p.t. „Zły”, dzięki której z pariasa artystycznego światka stał się jednym z najwybitniejszych i najbardziej znaczących twórców tamtego okresu. Niestety dobra passa skończyła się w 1958 roku, kiedy to gomułkowskie represje pobudziły cenzurę do działania. Kolejne książki Tyrmanda były wstrzymywane i kiedy w 1965 roku otrzymał on możliwość wyjazdu za granicę, skwapliwie z niej skorzystał, by już więcej nie wrócić do kraju.Osiadł w końcu w Stanach Zjednoczonych, gdzie wydawał kolejne książki, zarówno te poprzednio wstrzymane w Polsce, jak i nowo pisane, udzielał się na łamach The New Yorkera i wykładał. W miarę upływu czasu coraz bardziej skłaniał się ku skrajnemu konserwatyzmowi, co stało w sprzeczności z jego reputacją wichrzyciela i osoby przecierającej nowe szlaki w ojczyźnie. Zmarł na zawał serca 19 marca 1985 roku podczas wakacji na Florydzie. Sam Tyrmand zawsze utrzymywał, że jego życie nie było barwne, a jedynie stanowiło pewną ‘wypadkową epoki’, jednak współczesny czytelnik ma całkowite prawo się z tym twierdzeniem nie zgodzić.

Poniżej trailery z filmu Jana Rybkowskiego Naprawdę wczoraj (1963). Obraz powstał na podstawie książki Leopolda Tyrmanda Siedem dalekich rejsów. Plenery filmu to przede wszystkim Darłowo.